صابر گلعنبری پس از سه هفته از ترور فجیع جمال خاشقچی نویسنده سرشناس سعودی رئیس جمهور ترکیه برای نخستین بار در این باره در پارلمان رسما سخن گفت. نکاتی قابل تامل درباره سخنان اردوغان: 1ـ این که عالیترین مقام سیاسی ترکیه اولین موضع رسمی کشورش درباره این قضیه را بیان میکند، نشان از اهمیت بعد سیاسی مساله و چربیدن آن بر ابعاد فنی، حقوقی و قضائی است؛ در غیر این صورت انتظار میرفت که مقامات قضائی ترکیه اظهارنظر کنند تا خود اردوغان. 2ـ لحن سخنان اردوغان علیه عربستان تند نبود. نهایت تلاش خود را کرد تا شیوه طرح مساله به زیان روابط دو جانبه نباشد. از این رو، بارها به تمجید از شخص ملک سلمان پادشاه عربستان پرداخت و گفت که به او اعتماد دارد و او دخلی در قضیه ترور خاشقچی نداشته است. چند بار از ملک سلمان با عنوان "خادم الحرمین الشریفین" یاد کرد. در واقع اردوغان تلاش کرد میان مساله خاشقچی و روابط با عربستان تفکیک کند و به این علت محتاطانه برخورد کرد؛ هم کل حقایق را بیان نکرد و هم آنچه را گفت به شیوهای آرام و غیرتنشی بود. 3ـ آنچه را اردوغان مطرح کرد، روایت رسمی نخست طرف ترکی است و روایت نهایی آن نیست. خود او هم گفت که تحقیقات هنوز پایان نیافته است. از این رو، باید منتظر پلانهای بعدی روایت ترکیه باشیم که متناسب با اقدامات بعدی دولت عربستان خواهد بود. اینجا هم ملاحظه میشود که آنکارا در بعد رسمی نیز به صورت تدریجی حرکت میکند و کلیه برگههای خود را یکباره رو نمیکند. 4ـ رئیس جمهور ترکیه اعتراف طرف سعودی به قتل خاشقچی را گام مهمی دانست و بدون هیچ اشاره مستقیمی به روایت اخیر عربستان از ترور خاشقچی، آن را زیر سوال برد و منتفی دانست و نارضایتی خود را از نتایج تحقیقات عربستان را به شکل غیر مستقیم ابراز کرد. بر خلاف روایت عربستان ترور را با نیتی پیشینی و برنامهریزی شده دانست. 5ـ هیچ اشاره مستقیمی به محمد بن سلمان ولیعهد عربستان نکرد و صرفا از ملک سلمان نام برد، اما در لابلای سخنانش اشارات غیر مستقیم و تلویحی اما آشکاری به محمد بن سلمان داشت که او را در جایگاه متهم و آمر اصلی قرار میدهد؛ آن جا که با انداختن مسئولیت قتل خاشقچی بر گردن برخی نیروهای امنیتی مخالفت کرد وگفت: «انداختن مسئولیت بر گردن نیروهای اطلاعاتی و امنیتی هرگز برای ما و جامعه بینالملل اطمینانبخش نیست.» سپس خواستار معرفی صادر کننده دستور ارتکاب این جنایت شده و گفت: «از دولت عربستان میخواهیم از همه عوامل دخیل در این جنایت از پایینترین سطح تا بالاترین سطح پرده بردارد.» 6ـ پر واضح است که اردوغان گام به گام پیش میرود و تلاش میکند به این شکل به صورت تدریجی فشارها را حساب شده و بدون عواقب وخیمی برای روابط دو طرف بر پادشاهی عربستان افزایش دهد تا آنچه را در نهایت میخواهد محقق گرداند. مشخص است که انگشت اتهام همه به سمت محمد بن سلمان ولی عهد عربستان است و اینگونه که اردوغان تلویحی تاکید کرد هدف او حذف بنسلمان است. 7ـ رئیس جمهور ترکیه گفت که "ادله قوی" در اختیار دارد که این جنایت از پیش طراحی شده است، اما هیچ اشارهای به این ادله نکرد. ظاهرا این ادله تنها دلیلی بر برنامهریزی قبلی برای ترور خاشقچی نیست، بلکه کاشف آمر اصلی نیز است. در روزهای گذشته منابع قضائی و امنیتی ترکیه از اتصالات سرهنگ ماهر مطرب که از او به عنوان رئیس گروه ترور یاد میشود، با بدر عساکر مدیر دفتر محمد بن سلمان سخن گفتند. اما اردوغان هیچ اشارهای به این مسائل نکرد. به نظر میرسد دولت ترکیه اطلاعات و مدارک کافی برای محکومیت محمد بن سلمان دارد. همچنان که وزیر خارجه ترکیه امروز اعلام کرد هنوز نوارهای صوتی و تصویری حادثه در اختیار هیچ کشوری قرار داده نشده است. این فایلها حاوی جزئیات و اطلاعات خطرناکی است که آنکارا هنوز از درز دادن کل آنها خودداری میکند. 8ـ دیگر نکته قابل توجه در سخنان اردوغان اشاره وی به وجود متهمانی از دیگر کشورهاست. احتمالا منظور وی امارات و مصر است. 9- اکنون توپ در زمین ملک سلمان است. این که به درخواستهای ستایشگونه رئیس جمهور ترکیه چه پاسخی خواهد داد؟ آیا دستور برکناری پسرش محمد بن سلمان را صادر میکند؟ یا راه دیگری میرود. اردوغان با ستایش قابل توجه از ملک سلمان خواست وی را به اتخاذ این تصمیم سخت ترغیب کند. مسیر پرونده خاشقچی به سمتی است که این غائله جز با برکناری بن سلمان خوابیده نمیشود. هرگونه خودداری یا تاخیر ملک سلمان در انجام این مهم با فشارهای جدیتر ترکیه و جامعه جهانی روبرو خواهد شد و بعید نیست که خود او یا منابع قضائی ترکیه در گامهای بعدی مستقیما مدارکی از دست داشتن بن سلمان منتشر کنند. رفتار امروز اردوغان یک نوع فرصت برای پادشاهی عربستان باشد.
نظرات